Ideą istnienia Internetu jest to, że powinien być dostępny dla każdego. Współczesny Internet reprezentuje dzisiaj nie tylko wiedzę zdobytą przez człowieka, ale również całe społeczności. Dziś Internet kształtuje poglądy, pozwala się uczyć, rozwijać, dzielić ze światem wiedzą i doświadczeniem. Pozwala pracować i wypoczywać. I pomyśleć, że pierwsza strona internetowa powstała w 1990 roku.

Czym jest “dostępność” stron www?

Zasadnicze pytanie. Praktycznie od początku lat 90. próbowano tworzyć strony www w taki sposób, żeby ułatwić ich odbiór różnym osobom na różnych urządzeniach. Pojęcie Internet jest z natury rzeczy bardzo pojemne i elastyczne, przez co trudno wpisać je w jakieś konkretne ramy.

Dostępność stron www to zbiór zasad, swoisty standard, który składa się z wytycznych dla twórców stron internetowych, pozwolających na zwiększenie możliwości odbioru tej strony przez różne urządzenia i różne osoby (ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych). Warto podkreślić, że są to bardzo luźne wytyczne. Oczywiście część z nim to wymagania techniczne, ale co do zasady, aby mogły pasować do wielu przypadków wykorzystania - muszą być ogólnikowe.

W3C

W 1994 roku powstała idea utworzenia organizacji odpowiedzialnej za ustanawianie standardów tworzenia i przesyłu stron www. Tim Berners - Lee założył 1 października 1994 roku World Wide Web Consortium (W3C), które wzięło na siebie odpowiedzialność za kształtowanie standardów. Co istotne standardy W3C nie mają mocy prawa, a zatem są tylko propozycjami, wytycznymi, którymi warto się kierować, ale nie ma takiego przymusu.

Czy warto stosować się do rekomendacji W3C?

Pomimo, że rekomendacje W3C nie są żelaznym prawem, warto zwracać na nie uwagę. Na dzień dzisiejszy w składzie organizacji jest ponad 360 firm, organizacji i podmiotów, których działalność związana jest bezpośrednio z Internetem, są to m.in: IBM, Cisco, Microsoft, Adobe, Google, Facebook i wiele innych.

Ponadto w wielu krajach niektóre rekomendacje stały się obowiązującym prawem, np. w Polsce od 2012 roku - standard WCAG.

WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)

Pierwszy standard WCAG został opublikowany w 1999 roku. Pierwotny standard dzielił wymagania na 3 grupy:

• A - grupa ta zawierała wymagania, które musiały zostać wdrożone przez twórcę, aby uznać stronę za “dostępną” w stopniu podstawowym

• AA - grupa ta oprócz wymagań zawierała rekomendacje, które powinny być wprowadzone, aby zwiększyć dostępność

• AAA - ostatnia grupa, oznaczająca najwyższy poziom dostępności

Standard z 1999 roku był ukierunkowany w kierunku technologii, co powodowało coraz więcej trudności w związku z dynamicznie zmieniającym się światem Internetu.

WCAG 2.0

Fala krytyki standardu zmusiła W3C do zmiany rekomendacji. W 2008 roku został opublikowany nowy standard, który był o wiele bardziej szczegóły w porównaniu do swojego poprzednika. Przerzucono nacisk z poziomów kwafilikacji per technologia na per użytkownik. Nadal pozostawiono 3 poziomy: A, AA oraz AAA. Według nowych standardów:

• interfejs użytkownika powinien być zrozumiały i czytelny oraz przedstawiony w dostępny sposób

• poszczególne elementy interfejsu użytkowika powinny pozwalać na wejście w interakcję z użytkownikiem

• treść i obsługa interfejsu powinna być zrozumiała

• treść należy przygotować rzetelnie, tak aby różne urządzenia i dołączone do nich oprogramowanie mogły ją poprawnie zinterpretować

2.1

W 2018 roku została wydana poprawiona i zaktualizowana wersja standardu WCAG. Aktualizacja została wydana w związku z krytyką, że obowiązujący standard jest przestarzały.

Co i jak?

Kolory i rozmiary

Z racji tego, że standardy dostępności dotyczą także osób niepełnosprawnych w różnym stopniu, w tym również osób niewidomych lub niedowidzących, prezentacja stanowi bardzo ważny element dostosowania widoku. Aplikacje powinno mieć zachowany odpowiedni kontrast kolorystyczny oraz możliwość zmiany wielkości fontu.

Powyższe założenie jest bezpośrednio powiązane z wielkością i orientacją ekranu. Prezentacja treści powinna uwzględniać to, że użytkownicy mogą pracować na najróżniejszych ekranach. W dobie smartfonów spełnienie tego wymagania może być trudne, ponieważ ilość dostępnych opcji jest ogromna. Dokładając do tego takie urządzania jak smartwatche - mamy bardzo dużo pracy.

Warto zwrócić uwagę, że przewijanie aplikacji w poziomie to błąd. Co do zasady strony www są zorientowane pionowo.

Wejścia

Tworząc aplikację webową należy uwzględnić również różne urządzenia wejścia, z których może skorzystać użytkownik. Przykładowo tworząc formularz, powinniśmy udostępnić lub przewidzieć, że użytkownik będzie chciał skorzystać z myszki, klawiatury, ekranu dotykowego itd. Ponadto opisując elementy wejściowe, takie jak input, powinniśmy je odpowiednio oznaczyć, np. wykorzystując tag label oraz zastosować odowiednie atrybuty, takie jak: autocomplete czy type dla odpowiednich wartości.

Te same zasady dotyczą wykorzystania gestów przez użytkownika.

Tekst i media

Strony internetowe w większości składają się z tekstu i różnego rodzaju mediów. Poza klasycznymi obrazkami, coraz częściej spotykamy na nich zarówno materiały audio, jak i video.

Czytelny tekst to taki, który ma odpowiednio ustawione przerwy pomiędzy znakami, interlinię, odstępy pomiędzy akapitami, który jest odpowiednio oznaczony tagami akapitów p i tagami nagłówków h1 - h6. Tekst powinien być również ułożony według hierarchi. Nie powinno się np. stosować h5 bezpośrednio po h2.

Materiały interaktywne powinniśmy oznaczać za pomocą znacznika figure oraz odpowiednio opisane za pomocą taga figcaption. Filmy, dźwięki oraz animacje nie powinny się automatycznie uruchmiać, a użytkownik zawsze powinien mieć możliwość ich wyłączenia.

Alt

Kwestią, o której warto również wspomnieć jest atrybut alt, który powinien zawsze być przypisany do obrazków. alt to treść, która powinna być udostępniona użytkownikowi, gdy ten nie może odebrać obrazka - z różnych przyczyn - może być niewidomy i korzystać z czytnika ekranowego, lub - korzystać z przeglądarki tekstowej.

Co zatem powinien zawierać alt? Zdecydowanie nie powinno to być jedno słowo, powinien to być zwięzły opis tego, co przedstawia obrazek. Dlatego popularny alt="logo" nie jest poprawną wartością atrybutu alt. Logo to wizualna reprezentacja nazwy firmy / projektu lub wartości, które firma / projekt wyznają, a zatem warto alt="logo" zamienić na np. alt="mateuszjablonski.com - prywatna strona Mateusza Jabłońskiego".

Informuj i pozwól popełniać błędy

Kolejną grupą zasad, którą warto wdrożyć w ramach naszych aplikacji, jest wyświetlanie komunikatów o błędach, komunikatów walidacyjnych czy też informowanie użytkownika o efektach ich działań, jeżeli mogą wpłynąć drastycznie na dane, na których pracują. Zawsze zezwalajmy na anulowanie wykonanej operacji.

Zasad, którymi powinniśmy się kierować jest jeszcze bardzo dużo. Starałem się wyciągnąć te według mnie najistotniejsze. W źródłach znajdziecie więcej artykułów na ten temat, do których warto zajrzeć.

Podsumowanie

W moim odczucie standard WCAG jest czymś czego bezwzględnie powinniśmy się trzymać. Pomimo krytyki, która na niego nadal spada, uważam, że idea dostępności Internetu i jego zasobów jest słuszna. Według mnie należy o nią dbać. Pamiętajmy, że jakość naszego kodu, to nie tylko ładne wcięcia, idealnie ustrukturyzowany code base czy uporządkowane komponenty - o jakości naszej pracy świadczy również to czy zwracamy uwagę na klienta końcowego, który będzie korzystał z naszej pracy. WCAG to nie tylko kwestia projektanta, WCAG to również dużo pracy programisty, od którego zależy poprawne zaimplementowanie funkcjonalności. Jesteśmy odpowiedzialni za to, co dostarczamy.